Daar. Dat is waar het op neerkomt, uiteindelijk. Je kunt ervan vinden wat je wilt, maar volgens mij is het zo. Het is er of het is er niet en sec gezien zit daar niks tussen.

Met 'het' bedoel ik in dit geval 'het gevoel'. En met 'het gevoel' bedoel ik 'de liefde', of 'het gevoel voor de ander'. Hetgeen waar relaties doorgaans op gebaseerd zijn. Jongetje en meisje komen elkaar tegen, hebben een klik, voelen aantrekkingskracht en beginnen een relatie. In het begin vaak vanuit verliefdheid (niet altijd; niet elke liefde begint met verliefdheid), maar die verliefdheid neemt op den duur af en wat je overhoudt, als alles goedgegaan is tenminste, is het 'houden van'. De liefde.

Of niet. Het kan goed zijn dat die eerste fase, die verliefdheidsfase, bij de één eerder ophoudt dan bij de ander en die één komt dan tot de conclusie dat er, nu de verliefdheid weg is, niet zoveel meer over is. Dat er niet een 'houden van' is ontstaan die genoeg basis biedt om bij elkaar te blijven. Waarna degene die het niet meer zo voelt, geneigd is er een punt achter te zetten. 'Het gevoel is weg,' hoor je dan wel. Dat gebeurt. Met of zonder reden - maar het belangrijkste is dat het gebeurt. En het gebeurt volgens mij vaak vrij onomkeerbaar. Daarmee bedoel ik te zeggen dat als er al een duidelijk aanwijsbare reden is waarom het gevoel er niet meer is, het niet zo is dat door die reden te bestrijden, het gevoel bij de ander weer terugkomt. Het klinkt logisch dat het zo zou werken en het valt me op dat ook velen die op zo'n manier op een portie ldvd getrakteerd worden proberen die weg te bewandelen. Stap 1: Paniek. Stap 2: Nadenken: waar ging het mis, waarom is diegene niet meer bij me (opvallend hoeveel mensen die verlaten zijn in eerste instantie toch de schuld bij zichzelf zoeken)? Een stap waarbij contact met de ex ook relevant wordt, anders is deze vraag slechts met speculeren te beantwoorden (echter: de ex heeft niet altijd een antwoord). Stap 3: Met de kennis van waarom het misgegaan is (al dan niet kloppend; soms is er gewoon geen vinger op te leggen) aan de slag om die factor weg te nemen. Stap 4: Probleem opgelost, ex weer terug.

Zo werkt dat dus niet. Laten we vooropstellen dat ik mij ervan heb moeten laten overtuigen dat het bestaat dat iemand verliefd op je is en dat dat ineens in een vrij kort tijdsbestek zomaar over kan gaan. Toen mij dat overkwam, ging ik ook zitten denken in termen van: dat kan toch niet, wat kan ik eraan doen? Maar het schijnt gewoon te bestaan. En dan laat ik nog even de variant achterwege dat het gevoel eigenlijk van meet af aan al niet echt verliefdheid was, maar meer aantrekkingskracht met een vleugje vriendschappelijke gevoelens. De meesten die om die reden een relatie uitmaken, zullen dat zo niet brengen. Waarom het harder brengen dan nodig is? Ook dan hoor je waarschijnlijk eerder dat het gevoel weg is, of een andere smoes. Die andere smoes kan je ook voor je kiezen krijgen als het gevoel er wel was maar weggegaan is, omdat men bang is dat men het anders niet aan de ex uitgelegd krijgt. En terecht, want velen nemen dit niet aan en nemen er dus geen genoegen mee. Met als resultaat dat de ex wordt gevoed met iets wat in feite onzin is, wat niet eens echt meegespeeld heeft - waar die vervolgens in zijn stappenplan 'hoe win ik mijn ex terug' compleet verkeerde dingen mee gaat doen.

Ik schreef het al eerder ergens, maar wat dat betreft blijft het belangrijk onder ogen te blijven zien dat je niet op woorden moet letten, maar op daden.

Want als er daadwerkelijk een praktisch ding is waarom een relatie uitgaat, dan werkt dat anders. Dat jij bijvoorbeeld te beroerd bent je smerige sokken in de wasmand te gooien ofzo (meestal gaat het wat verder dan dat, maar alleen als voorbeeld). Dan zou dat impliceren dat het gevoel van die persoon niet zozeer is aangetast, maar dat die persoon het uitmaakt omdat diegene rationeel heeft bedacht niet samen met jou te kunnen leven, omdat het voor diegene een onoverkomelijk probleem is om steeds die sokken op de trap te vinden. Met dit voorbeeld klinkt het wat belachelijk, maar je begrijpt wel wat ik bedoel. In dát geval is het mogelijk om de problematiek aan te pakken. Jij hebt je dan wel verzet tegen dat stomme opruimklusje steeds, maar nu je weet dat het je relatie zal kosten, ben je meer dan graag bereid om daarmee aan het werk te gaan en voortaan braaf de sokken op te ruimen. Weet je je ex daarvan te overtuigen, dan kan het goed zijn dat je weer samenkomt. Het gevoel is in die situatie namelijk niet weggeweest. Dát bedoel ik met het is er of het is er niet. Als het gevoel er nog is, heb je een heel andere basis om vanuit te werken, dan wanneer het er niet meer is.

Je kunt gevoel niet dwingen en gevoel houdt zich niet aan regels van de logica. Als het gevoel bij iemand weg is, écht weg is, dan is het niet zo dat je door iets uit het verleden recht te zetten, hetzelfde pad zult kunnen vervolgen. Als het gevoel nooit is weggeweest, kan dat wel soelaas bieden.

Maar goed, dat is nog maar het begin. Dan gaan we verder dan de verliefdheidsfase en er is daadwerkelijk een wederzijds houden-van ontstaan. Je hoort wel verhalen van mensen die toch onzeker zijn of blijven over hun geliefde. Ik heb me daar ook schuldig aan gemaakt. Ik zou waarschijnlijk dit ook niet bedacht hebben als het niet voor een groot deel uit mijn eigen situatie( voorgekomen zou zijn. Maar die angst zou eigenlijk overbodig moeten zijn. Als je daadwerkelijk van elkaar houdt, dan is dat gevoel wederzijds. Dan is het risico dat jij vreemdgaat niet groter dan dat de ander vreemdgaat. Zoals de waard is, vertrouwt hij z'n gasten, zeggen ze wel. Wat kan 'een andere jongen' of 'een ander meisje' daar nu aan doen? Iedereen weet toch dat wederzijdse liefde niet iets is wat je op iedere straathoek (of iedere vakantie voor mijn part) oppikt? Jouw geliefde is toch juist zo uniek omdat het dié persoon is, waar je zoveel van houdt? Waaruit komt dan de angst om die persoon kwijt te raken aan een ander?

Het is er of het is er niet. En bij houden van wordt het wat ingewikkelder volgens mij. Want iedereen weet dat, ondanks wat ik in de vorige alinea schreef, het nog steeds wel voorkomt dat iemand verlaten wordt voor een ander, ook in de houden-van fase, soms als een stel al jarenlang bij elkaar is. Het is voor mij hier moeilijk om uit eigen ervaring te praten - ik heb en ben nooit verlaten voor een ander, laat staan in een houden-van situatie. Maar ik denk dat het misschien als volgt in elkaar zou kunnen zitten.

Wat is dat precies, dat houden van? Het is een overkoepelende term die verschillende subbegrippen inhoudt. Immers: als je van je ouders houdt, hou je daar anders van dan van je geliefde. En van een vriend of vriendin hou je ook weer anders. Het is denk ik goed om dat onder ogen te zien. Verder wil ik even niet gaan met definieren van het begrip. Hier gaat het om het houden van een geliefde (een partner dus) en ik denk dat het grote verschil met het houden van anderen erin ligt dat je bij tijden nog verliefdheidskriebels op voelt borrelen en een diepe genegenheid voelt. Los daarvan is vaak de (fysieke) aantrekkingskracht blijvend. Nouja, ook dat hoef ik misschien niet verder te definieren, al is er natuurlijk nog wel meer wat het onderscheidt van andere liefde. Wat er misschien gebeurt in geval een wederzijds houden-van relatie toch strandt vanwege een ander, is dat het houden van bij degene die de partner verlaat is getransformeerd in een meer vriendschappelijk houden van. En ook dat is volgens mij een knap onomkeerbaar proces. Of er was natuurlijk helemaal geen 'houden-van' meer. Dan was hetgene wat de ander niet wilde verliezen, eigenlijk al verloren.

Voor mij is hetgeen ik hierboven opschrijf helder en logisch, maar ik merk dat ik toch best veel woorden nodig heb om het op te schrijven op een manier dat ik denk dat het goed overkomt. Het principe is en blijft eigenlijk eenvoudig: het is er of het is er niet. Dat is ook de belangrijkste vraag denk ik als je hier op deze site met ldvd zit en je afvraagt of jij en je ex nog weer bij elkaar zullen komen. Is het er nog? Bij die ander? Zo ja, dan is er 'hoop'. Zo nee, dan is het vechten tegen de bierkaai. Volgens mij, uiteraard. Maar ik heb het niet alleen uit eigen ervaring, ik heb het ook bij anderen gemerkt.

Ik kan dat ook toepassen op mijn situatie misschien. Op twee manieren. Allereerst hebben we natuurlijk M. Heel lang verhaal (ongeveer honderd blogs) kort: dik vijf jaar relatie, ik maakte het drie jaar geleden uit om praktische/rationele redenen (zoals boven beschreven is het gevoel daarmee dus niet dood), zij berustte en zonder dat er narigheid is geweest, kwam er een langdurende contactstop, eind vorig jaar begin dit jaar even weer contact en dat lijkt nu ook weer opgehouden te zijn. Alle speculaties en theorieen op een rijtje (check vooral die honderd blogs) leidt mij ertoe dat het best mogelijk is dat het gevoel voor haar ook niet weg is of was. Dat maakt het moeilijker loslaten. 't Is even kort samengevat, maar hier heb ik, ook op deze site, al veel over gespeculeerd. Dat was dus casus 1.

Casus 2 is technisch gezien misschien wat ingewikkelder. Dat betreft K. Zij is mijn laatste ex-vriendin en ik heb slechts vier maanden wat met haar gehad, vorig jaar. Ook hier ga ik kort door de bocht, maar hoewel ik degene was die het uitmaakte (wederom op rationele gronden), was bij haar naar haar zeggen het gevoel na een week of twee eigenlijk wel helemaal weg. Poosje verminderd contact gehad, kwam na die tijd wel weer op gang en op het moment zien we elkaar regelmatig en zijn goed bevriend. Onze gevoelens voor elkaar zijn wel gegroeid, maar op een aparte manier. Wat vooral gegroeid is, is namelijk het vriendschappelijke gevoel; de vriendschap is goed ontwikkeld in de loop der tijd en volgens mij voor ons allebei bijzonder. Maar ik merkte dat er bij mij nog meer gevoel terugkwam. Wij kregen een relatie al heel kort nadat we elkaar hadden leren kennen, wat een stormachtige vier maanden tot gevolg had waarbij nog vele andere dingen ook tegenzaten en toen ging het uit. Toen het contact opnieuw op gang kwam, leerde ik haar (vanuit een objectieve positie) misschien voor het eerst pas echt goed kennen en vanuit die vriendschap groeide bij mij ook het 'meer'-gevoel. Ik ben zelf geneigd het te omschrijven als een houden-van gevoel. Punt is alleen dat ik weet dat het bij haar niet verder gaat dan vriendschappelijk. We hebben het hier namelijk over gehad; ik heb haar ook verteld dat ik die gevoelens heb. Omdat ik precies weet hoe het ervoor staat, speelt het niet heel erg als ik haar niet zie, omdat ik me niet in fantasieen verlies. Het gevoel wordt op die manier niet gevoed. Maar dat is anders als ik haar wel zie. Dan voel ik dat warme houden-van vaak sterk en ik merk dat ik mij ook (nog steeds/weer) fysiek erg tot haar aangetrokken voel en sowieso wel wat kriebels kan hebben. Het enige wat het in toom houdt, is mijn ratio, dat de status quo kent. Bij K. is het er dus niet, bij mij wel. Dan houdt het op. Denk ik.

Al is dat natuurlijk de puzzel. Dat zijn de 'loose ends' die ik in mijn persoonlijke verhaal heb zitten. K. weet zeker dat als ze bijzondere gevoelens heeft gehad voor een jongen en die weggegaan zijn, die ook nooit meer terugkomen. Dat is niet specifiek op mij van toepassing, dat heeft ze altijd al gezegd. Een bijzondere vriendschap voelt ze wel, maar 'een vriend' is wat anders dan 'je vriend'. De vraag is dus: is dat waar? Is het zo onomkeerbaar? Als gevoelens tijdens een relatie gesneuveld zijn, maar die relatie kort was, relatief lang geleden was en voor zover er praktische redenen aan te wijzen waren, die niet meer gelden (eerlijk gezegd ben ik nu veel meer dan toen van mening dat zij en ik goed bij elkaar zouden kunnen werken)? Is het zo dat als je verliefd bent geweest op iemand en dat gevoel is op een gegeven moment helemaal weg, dat dat nooit meer opgewekt kan worden of terug kan komen? Ik stel die vraag nu natuurlijk algemeen, terwijl het kan zijn dat het voor haar specifiek zo is als ze zegt. Je krijgt, in een vriendschappelijke relatie, van degene met wie je bevriend bent, de vriendschap vanuit een soort 'houden-van' gevoel. Wordt dat echt louter ontvangen als vriendschappelijk? Tegen haar heb ik gezegd dat ik erop vertrouw dat mijn gevoel van 'meer dan vriendschap' vanzelf wel verdwijnt, maar daarvoor geldt natuurlijk ook: is dat zo als we zo bezig blijven? Ik zie haar natuurlijk ook weer niet zó heel veel en als ik haar niet zie, speelt het dus minder, maar als ik haar dan wel weer zie, merk ik die aantrekking wel weer heel sterk, plus dat 'houden-van'. En wat is dat laatste eigenlijk? Vriendschappelijke-houden-van-plus?

Ik schrijf dit op en weet dat dit als algemene vragen niet te beantwoorden is. Het zijn ook geen antwoorden die ik op een forum zoek. Het zijn vragen die wel in mijn hoofd spoken. Wat ook niet zo gek is, natuurlijk. Al berust ik erin zoals het is. Het is er of het is er niet. Het maakt het makkelijk om dingen te accepteren, omdat het zo simpel is. Ik zou misschien wel anders willen, maar dat is niet zo interessant. Het is nou eenmaal niet anders.

En hetzelfde geldt voor het spiegelbeeld, wat ik omschreef met M. Daar was eerst wederzijdse verliefdheid, vervolgens wederzijds houden-van. De relatie stopte om rationele redenen en daarna was het contact al snel verdwenen. Erodeert 'houden-van' bij non-contact? Ook dat is zo'n puzzel. Bij mij niet, lijkt het. En het lijkt ook dat het hier dus wat moeilijker berusten geblazen is. Al weet ik natuurlijk niet eens of haar gevoel van 'houden-van' misschien al getransformeerd was naar iets anders voordat het uitging, omdat het het halve jaar daarvoor al niet erg fantastisch ging.

Bah. Ik kijk naar die balk rechts en zie dat dit weer een enorme lap tekst geworden is terwijl ik juist iets kernachtig uiteen had willen zetten. Naja, dat kan ik als conclusie van dit stuk nog steeds wel doen:

Het is er of het is er niet; praktische redenen hebben daar weinig mee te maken en door praktisch handelen kun je het ook niet veranderen. Maar kan de tijd het veranderen? Transitie en transformatie? Voortschrijdend inzicht? Voortschrijdende levens? Hoe dan ook is 'het' iets heel bijzonders, iets wat je niet op iedere straathoek vindt. So much for 'je hebt geen hand vol, maar een land vol'.

Het is er of het is er niet. Een bruikbaar concept, denk ik, maar het is nog steeds niet de sleutel tot het begrip van alles. Maar zo'n sleutel zal ook wel niet bestaan.